Mythes over Fairtrade doorbroken

De Fairtrade producten kunnen duurder zijn, maar dit is zeker niet altijd het geval. Voor Fairtrade bananen en koffie bijvoorbeeld, betaal je meestal niet meer dan voor een niet-Fairtrade merk. Als sommige producten toch duurder zijn, komt dat niet zozeer door de minimumprijs voor de boer, maar omdat Fairtrade nog een “nichemarkt” is met een beperkte afzet. Zoals dat voor bio het geval is, zal ook de prijs van Fairtrade producten dalen naarmate er meer vraag en aanbod is.

Het idee dat bedrijven gewoon het Fairtradelabel op hun producten aanbrengen als ze zich een ethisch imago willen aanmeten, klopt niet.Het Fairtradelabel is een geregistreerd productlabel dat een onafhankelijke garantie biedt aan de consument dat dit product voldoet aan de principes van eerlijke handel. Producten met het label moeten voldoen aan de Fairtrade standaarden, die zijn vastgelegd door Fairtrade International.

Die standaarden gelden zowel voor de producenten (de boeren en de arbeiders) als voor de handelaars (leveranciers aan de winkel waar jij je inkopen doet) en zijn afgesproken via onderzoek en overleg met de bij Fairtrade betrokken partijen. Denk daarbij aan boeren- en arbeidersorganisaties, handelaars, onafhankelijke deskundigen en nationale Fairtradeorganisaties zoals Fairtrade Belgium in België.

Wanneer een bedrijf het Fairtrade label op zijn producten wil afbeelden moet het hiervoor de licentie verwerven via de Nationale Fairtrade Organisatie zoals Fairtrade Belgium. Elk bedrijf dat ‘zomaar het Fairtradelabel op zijn product plakt’ zonder de nodige certificatie en licentie, pleegt een juridische inbreuk met het risico op vervolging.

Dit is iets wat we vaak horen en wat berust op het misverstand dat Fairtradeboeren een percentage krijgen van de verkoopprijs die jij betaalt voor een product in de winkel – maar dat is niet zo.

De verkoopprijs die jij betaalt als consument, word volledig bepaald door de winkel waar je het koopt.

Hoewel het een goed idee kan lijken om de boeren en de arbeiders een percentage van de verkoopprijs in de winkel te betalen – om zo de impact van Fairtrade vanuit het oogpunt van de consument te laten zien – biedt dit niet echt een oplossing voor de echte ongelijkheid op de conventionele markt.

Fairtrade werkt anders: de producentenorganisatie (zoals een koffiecoöperatieve) krijgt de Fairtradeprijs op het moment dat ze verkoopt aan de volgende persoon in de handelsketen (meestal een exporteur of een importeur). Dit moet ervoor zorgen dat de boeren hun kosten kunnen dekken, hoe sterk de wereldprijs voor hun grondstof ook daalt. Je vindt meer uitgebreide uitleg hierover op onze pagina met FAQ’s.

De ‘Fairtrade minimumprijs’ is een vangnet en wordt berekend om de productiekosten van de boeren te dekken en te voorzien in een leefbaar inkomen. Hij treedt enkel in werking als de marktprijs onder deze minimuprijs zakt. Wanneer de marktprijs hoger is, dan onderhandelen producenten deze hogere prijs.

We willen dat even toelichten met het voorbeeld van Maria – een boerin van een Fairtradekoffiecoöperatieve in Colombia. Eenvoudig gezegd werkt het als volgt: indien de marktprijs van koffie daalt tot onder de minimumprijs die is vastgelegd in de Fairtradestandaarden, voorziet Fairtrade dat Maria’s coöperatieve die gegarandeerde Fairtrademinimumprijs krijgt.

Dit vangnet betekent dat Maria en andere boeren in haar coöperatie hun productiekosten kunnen dekken, waardoor zij hun inkomen en budget voor de toekomst beter kunnen voorspellen. Maar – en dit is echt belangrijk – als de marktprijs van koffie hoger ligt dan de minimumprijs, moet de koper de hogere prijs betalen. En natuurlijk kunnen de boeren ook onderhandelen over hogere prijzen op basis van kwaliteit en andere factoren.

We mogen ook niet vergeten dat de Fairtradeproducenten niet alleen de minimumprijs of marktprijs krijgen, maar daarnaast ook nog een soort ‘bonus’ krijgen uitbetaald, die de ‘Fairtradepremie’ wordt genoemd. Het gaat om een bijkomend bedrag waarover ze democratisch beslissen hoe zij dat geld het best kunnen besteden. Sommigen investeren het geld in betere opleiding en landbouwtechnieken, anderen in het bouwen van scholen en ziekenhuizen. Fairtrade legt niet op waarvoor dat geld wordt gebruikt; de producenten beslissen dat volledig zelf binnen hun coöperatieve. De besteding van de Fairtrade premie wordt wel gecontroleerd, om de transparantie te garanderen.

Soms horen we bedrijven zeggen: ‘Wij betalen onze boeren altijd meer dan Fairtrade’. Maar wat betekenen zo’n verklaringen eigenlijk, in het licht van de bovenstaande toelichting over de minimumprijs/marktprijs?

Betekent het dat zij dan meer betalen dan de Fairtrademinimumprijs? Maar wat gebeurt er als de marktprijs van de grondstof hoog ligt en de Fairtradeboeren de marktprijs krijgen?

We mogen ook niet vergeten dat wanneer bedrijven zo’n dingen zeggen zonder dat ze door een onafhankelijk onderzoeksbureau zijn gecontroleerd, wij ze dan als consumenten eigenlijk op hun woord moeten geloven.

Het Fairtradelabel op een product betekent dat de Fairtrade-ingrediënten in dat product op onafhankelijke wijze zijn gecontroleerd door FLOCERT, een onafhankelijke certificeringsorganisatie die is geaccrediteerd door de Internationale Organisatie voor Standaardisering (ISO). FLOCERT kan Fairtrade coöperatieves schorsen en kan zelfs hun certificatie intrekken, als bij controle blijkt dat de Fairtrade standaarden niet zijn nageleefd.

Als wij dus zeggen dat het kopen van Fairtradeproducten neerkomt op het ondersteunen van boeren zodat ze een betere deal krijgen, dan hoef je ons niet alleen maar op ons woord te geloven.

Het vangnet van de Fairtrademinimumprijs betekent absoluut niet dat boeren weinig of geen stimulans hebben om de kwaliteit van hun oogst te verbeteren.

Maar zoals hierboven vermeld, zijn producentengroepen niet gebonden aan de minimumprijs – een productie van een betere kwaliteit kan hogere prijzen aantrekken en doet dat ook – en dus hebben Fairtradeboeren wel degelijk een stimulans om te werken aan innovatie en kwaliteitsverbetering.

Naast de prijs die ze ontvangen voor hun koffie, verdienen Fairtradeboeren ook een Fairtradepremie die ze kunnen investeren in projecten die hun bedrijf of hun gemeenschap ten goede te komen. Koffieboeren moeten 25 procent daarvan opnieuw investeren in initiatieven ter verbetering van de kwaliteit en de productiviteit, en dat is een essentiële manier om het inkomen van de boeren te verhogen.

Dankzij Fairtrade krijgen arbeiders en gemeenschappen betere toegang tot onderwijs, gezondheidszorg en vrouwenemancipatie.

Maar de strijd is allesbehalve gestreden. Slechts een klein deel van de wereldwijde grondstoffen wordt verkocht tegen Fairtradevoorwaarden, en uitdagingen zoals klimaatverandering, volatiliteit op de markten en gewapende conflicten vormen een acute bedreiging voor kboeren. Fairtrade is een onderdeel van een langetermijnoplossing – Fairtrade alléén kan geen oplossing bieden voor de diepgewortelde, contextuele problemen. Zelfs met een Fairtradecertificatie blijft het zwaar werken op een bananenplantage of een koffiekwekerij. Onrechtvaardige handel heeft geen zonnige kant. En dus gaat de strijd gewoon door.

Ook in de toekomst zal Fairtrade nieuwe manieren ontwikkelen om samen met bedrijven positieve veranderingen tot stand te brengen in landbouwgemeenschappen. Met andere woorden: de strijd voor eerlijke handel is nooit relevanter geweest dan vandaag.